Gut Hastalığı Ne Demek? Siyaset Bilimi Perspektifinden Beden, Güç ve Toplum
“Güç, bazen bir fikirde; bazen bir kurumda; bazen de bir bedende tezahür eder.” Bu cümleyle başlıyorum notlarıma. Bir siyaset bilimci olarak, insan bedeninin toplumsal ve siyasal yapının mikro yansıması olduğuna inanırım. Gut hastalığı sadece bir sağlık sorunu değildir; aynı zamanda bir iktidar metaforudur. Tarih boyunca, bedensel hastalıklar çoğu zaman iktidarın fazlasıyla içselleştirilmiş hâllerini yansıtır: güç, kontrol, aşırılık ve sınır tanımazlık.
Gut Hastalığı: Biyolojik Bir Gerçekten Siyasal Bir Sembole
Gut hastalığı, tıp literatüründe “ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesiyle oluşan iltihabi bir hastalık” olarak tanımlanır. Ancak tarih, bu hastalığı yalnızca tıbbi bir vaka olarak değil, sınıfsal bir göstergesi olarak da okumuştur. Antik Roma’dan 18. yüzyıl Avrupa’sına kadar, gut “zenginlerin hastalığı” olarak anılmıştır. Çünkü yüksek et, şarap ve lüks tüketim — yani iktidarın sembolleri — bu hastalığın da sebepleridir.
Bir bedende biriken fazla güç, bir toplumda biriken otoriteyle aynı dinamiğe sahiptir. Bu nedenle gut hastalığı, siyaset bilimi açısından “fazlalığın krizi”dir. Bu fazlalık, hem biyolojik hem siyasal düzlemde bir tür tıkanma yaratır.
İktidarın Beden Üzerindeki Gölgesi
Michel Foucault’nun söylediği gibi, iktidar sadece kurumlarda değil, bedenlerde de işler. Gut hastalığı, bu anlamda “iktidarın bedende somutlaşması”dır. Aşırı tüketim, ölçüsüz iktidar ve kontrolsüz güç — hepsi bir bedenin iç dengelerini bozar.
Bir siyaset bilimci olarak şu soruyu sormak gerekir: Toplumlar, kendi “gut hastalıklarını” nasıl üretir?
Ekonomik refahın birkaç elde toplanması, siyasi gücün merkezileşmesi ya da kültürel hegemonyanın tek yönlü hâle gelmesi… Bunların her biri, toplumsal “ürik asit kristalleri” gibidir. Zamanla birikir, eklemleri — yani kurumları — felç eder.
Kurumlar, Vatandaşlık ve Toplumsal Metabolizma
Modern devlet, tıpkı insan bedeni gibi, karmaşık bir metabolizmaya sahiptir. Kurumlar, bu metabolizmanın organlarıdır. Eğer sistem aşırı bir tüketim — örneğin, siyasal rant veya yolsuzluk — üretirse, bu organlar tıkanır.
Gut hastalığı nasıl bedende ağrıya yol açıyorsa, yozlaşma da kurumlarda adaletsizliğe neden olur. Her iki durumda da çözüm, dengeyi yeniden kurmaktan geçer. Bireyin beslenme alışkanlığı nasıl düzenleniyorsa, toplumun da siyasi ve ekonomik düzeni denetlenmelidir.
Toplumsal Cinsiyet Perspektifi: Güç ve Katılımın Dengesi
Siyasal analizde gözden kaçan nokta, erkek egemen güç algısının bedensel metaforlarla iç içe geçmiş olmasıdır. Tarih boyunca, gut hastalığı daha çok erkekleri etkiler. Bu rastlantı değildir. Çünkü erkeklik, tarihsel olarak güç, sahiplik ve kontrolle tanımlanmıştır. Bu değerler de gutun biyolojik nedenleriyle — aşırılık, zenginlik, ölçüsüzlük — örtüşür.
Buna karşılık, kadınların demokratik katılım ve toplumsal dayanışma odaklı yaklaşımı, bir tür “siyasal detoks” gibidir. Katılım, paylaşım ve eşitlik; sistemin toksinlerini atar. Kadın bakış açısı, toplumsal metabolizmayı yeniden işler hâle getirir.
Belki de şu soruyu sormalıyız: Güç, erkeklerin tükettiği bir ayrıcalık mı; yoksa kadınların paylaştığı bir sorumluluk mu?
Bu sorunun cevabı, hem siyaset biliminin hem de toplumsal iyileşmenin anahtarıdır.
İdeoloji, Beden ve Sınır
Her ideoloji, bir bedene benzer. Kendi içinde bir ritmi, bir dolaşımı vardır. Fakat ideolojiler de tıpkı bedenler gibi, fazlalıktan ölürler. Aşırı milliyetçilik, aşırı piyasacılık, aşırı otoriterlik — hepsi toplumsal bir gut hastalığına yol açar.
Sağlıklı bir toplum, kendi sınırlarını bilir; güç, tıpkı metabolizma gibi dengeli dağıtılır. Bireyler, vatandaşlar ve kurumlar arasında akan bu güç, eğer tek bir merkezde toplanırsa, toplum şişer, eklemler — yani iletişim kanalları — ağrımaya başlar.
Sonuç: Gut Hastalığı, Toplumsal Bir Uyarı Mıdır?
Gut hastalığı ne demek? Sadece bir biyolojik rahatsızlık mı, yoksa iktidarın beden üzerindeki ironik bir yansıması mı?
Bir siyaset bilimci olarak cevabım net: Her sistem kendi hastalığını üretir. Tıpkı bireyin bedeni gibi, toplum da dengeyi kaybettiğinde hastalanır.
Gut, fazlanın bedelidir. Gücün denetimsizliğinin, kurumların hantallığının ve vatandaşların sessizliğinin bir sonucudur.
Belki de asıl tedavi, ilacın değil, eşitlikçi bir güç dağılımının içindedir.
Ve son soru şudur: Toplumlar, kendi “gutlarını” iyileştirecek kadar cesur olabilir mi?